Soms kom je zomaar onverwacht in aanraking met een stukje geschiedenis dat je nog niet kende. Deze zomer bezocht ik het Maritiem MuZEEum in Vlissingen, dat de geschiedenis van de zeevaart toont, met aandacht voor Michiel de Ruyter en de VOC. Maar er bleek ook een tentoonstelling over een heel ander deel van de Zeeuwse geschiedenis: de inundatie van Walcheren.

Inundatie

Inundatie is het onder water zetten van een stuk land, meestal voor militaire doeleinden. Het is in Nederland eeuwenlang gebruikt als defensief middel, zoals bij de Hollandse Waterlinie. En ook de Duitsers pasten inundatie in de Tweede Wereldoorlog toe om de opmars van de geallieerden te belemmeren. Op Walcheren echter is het in 1944 juist ingezet om de Duitsers te verdrijven. De zeewering werd door geallieerde bombardementen vernield, waardoor grote delen van Walcheren onder water kwamen te staan; slechts enkele hoger gelegen gebieden bleven droog.

Het dagelijks leven tijdens de inundatie

Tweemaal per dag stroomde het zeewater Walcheren binnen en weer uit. De lagere gedeelten stonden permanent onder water, de hogere vielen droog bij laagwater. Omdat het water maar langzaam steeg vielen er – anders dan bij de Watersnood van 1953 – maar weinig slachtoffers. Plannen voor evacuatie hadden weinig succes, want de mensen wilden niet weg. Ze brachten hun huisraad en voedselvoorraad naar zolder, plaatsten ladders tegen hun muren en gingen op de bovenverdieping wonen. Bij laagwater vielen de straten droog en konden ze werken en boodschappen doen. Kinderen gingen naar school op het ritme van het getij, en de huisarts paste zijn spreekuur aan, al had hij wel een boot voor noodgevallen.

Ik vroeg mij af hoe ik het zelf zou vinden. Ineens staat je huis onder water, niet een enkele keer, maar twee keer per dag. Je zit met z’n allen op zolder, zonder elektriciteit, gas of stromend water, en volledig afhankelijk van het getij. Elke keer als het hoogwater wordt wacht je angstig af hoe hoog het water dit keer zal komen. Een paar centimeter hoger, als gevolg van de wind of springtij, kan al betekenen dat het huis het niet houdt en je alles kwijtraakt.

Deze situatie duurde meer dan een jaar: pas begin 1946, ver na de bevrijding dus, werd het laatste gat in de dijk gedicht. De schade was enorm. Veel huizen waren ingestort of zwaar beschadigd, de funderingen waren ernstig verzwakt en de muren waren doordrenkt met zout. Het zout trok ook in de bodem en maakte het land lange tijd ongeschikt voor landbouw. Het meeste vee, dat nergens heen kon, was verdronken.  

Een fototentoonstelling

De Souburgse fotograaf A.G. Kruithof heeft het dorpsleven tijdens de inundatie op foto’s vastgelegd. Samen met de verhalen van ooggetuigen komt deze geschiedenis op een indrukwekkende manier tot leven. Wat mij vooral trof bij deze fototentoonstelling was de enorme veerkracht van de mensen: ze pasten zich aan en gingen door. Zeker, het was zwaar, maar iedereen hielp elkaar en als gemeenschap konden ze deze situatie het hoofd bieden. Met onzekerheid over de toekomst hadden ze in de oorlog al ruime ervaring opgedaan. En toen het voorbij was bouwden ze hun leven weer op, zo goed en zo kwaad als het ging. Tot het water in 1953 wéér kwam. Sindsdien zijn er veel maatregelen genomen om het water buiten te houden, tot nu toe met succes. Of die ook tegen de toenemende klimaatveranderingen bestand zijn, zal de toekomst uitwijzen.